Γκρελίνη και λεπτίνη: Πως ρυθμιζουν την πείνα και τον κορεσμό;

Η γκρελίνη και η λεπτίνη αποτελούν δύο ορμόνες που συμμετέχουν στη ρύθμιση της πείνας και του κορεσμού, σε συνεργασία και με άλλες ορμόνες. Το σύστημα ρύθμισης της πείνας και του κορεσμού είναι πολύ σημαντικό, καθώς καθορίζει και δίνει τα σήματα για την λήψη τροφής που πραγματικά χρειάζεται ο οργανισμός μέσα στη μέρα. Αν αυτό απορρυθμιστεί, τότε μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη πρόσληψη τροφής, περισσότερη από αυτή που πραγματικά χρειάζεται ο οργανισμός. Αυτή η κατάσταση μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε πρόσληψη βάρους και παχυσαρκία. 

Το ορμονικό σύστημα ρύθμισης της όρεξης 

Η ρύθμιση της όρεξης πραγματοποιείται μέσα από ένα σύστημα που συμμετέχουν αρκετές ορμόνες. Οι ορμόνες αυτές παράγονται από διάφορα όργανα του σώματος όπως είναι το στομάχι, το έντερο, το πάγκρεας, ο λιπώδης ιστός, ο μυϊκός ιστός και το συκώτι. Όλες αυτές οι ορμόνες από τα διάφορα όργανα, καταλήγουν στον εγκέφαλο, όπου ασκούν τη δράση τους στο κέντρο ρύθμισης της όρεξης που βρίσκεται στον υποθάλαμο, αλλά και σε άλλα κέντρα του εγκεφάλου, που μπορούν έμμεσα να ρυθμίσουν τη όρεξη όπως το κέντρο ανταμοιβής. 

Η έκκριση των διάφορων ορμονών εξαρτάται από διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα όπως η λήψη τροφής, η άσκηση, το φως της μέρας, η έκθεση σε τροφιμα κ.α. Αν όλα αυτά τα ερεθίσματα υπάρχουν στον βαθμό και την στιγμή που πρέπει, τότε η ρύθμιση της όρεξης θα είναι ιδανική, ώστε ο οργανισμός να δίνει τα σηματα για την απαιτούμενη πρόσληψη τροφής. Αν διαταραχθούν αυτά τα ερεθίσματα, τότε θα υπάρχει διαταραχή και στην ρύθμιση της όρεξης με αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο για πρόσληψη βάρους. 

Τι είναι η γκρελίνη;

Η γκρελίνη είναι μία ορμόνη που ενεργοποιεί την όρεξη και παράγεται από το στομάχι και το έντερο. Όταν λοιπόν έχει περάσει αρκετή ώρα από το τελευταίο γεύμα, τότε το γαστρεντερικό σύστημα παράγει τη γκρελίνη η οποία δρα στον εγκέφαλο και οδηγεί σε αύξηση της πείνας. Παράλληλα προετοιμάζει το γαστρεντερικό σύστημα για το επόμενο γεύμα που πρόκειται να καταναλωθεί. Αντίθετα όταν καταναλώνεται ένα γεύμα, η έκκριση της γκρελίνης μειώνεται με αποτέλεσμα να μειώνεται και η πείνα. Πέρα από την κύρια δράση της, η γκρελίνη οδηγεί σε αύξηση της έκκρισης γλυκαγόνης η οποία ενισχύει τη λιπόλυση στον λιπώδη ιστό. 

Τι είναι η λεπτίνη; 

Η λεπτίνη αποτελεί και αυτή μία ορμόνη η οποία όμως παράγεται από τον λιπώδη ιστό και έχει αντίθετη δράση από τη γκρελίνη, δηλαδή, μειώνει την πείνα. Το γεγονός ότι ο λιπώδης ιστός παράγει ορμόνες που συμμετέχουν στην ρύθμισης της όρεξης, δείχνει ότι δεν αποτελεί έναν ανενεργό ιστό. Επιπλέον, η λεπτίνη έχει επίδραση και στο σύστημα της ανταμοιβής στον εγκέφαλο, μειώνοντας το αίσθημα της ανταμοιβής και της ευχαρίστησης κατά τον τερματισμό ενός γεύματος. Επομένως, η λεπτίνη είναι πολύ σημαντική για τη διατήρηση της ενεργειακης ισορροπίας και τη ρύθμιση της πρόσληψης τροφής. 

Πέρα από τη δράση της στον εγκέφαλο και τη ρύθμιση της όρεξης, η λεπτίνη έχει σημαντικές δράσεις και σε άλλα όργανα, όπως είναι ο μυϊκός ιστός. Συγκεκριμένα, δρώντας στον μυϊκό ιστό η λεπτίνη μπορεί να ενεργοποιήσει την οξείδωση των λιπαρών αλλά και στην αυξημένη πρόσληψη γλυκόζης από τα μυϊκά κύτταρα. Αυτές οι δράσεις της λεπτίνης βοηθούν στην καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα αλλά και στον καλύτερο μεταβολισμό των λιπιδίων. 

Παχυσαρκία και ρύθμιση της όρεξης: τι συμβαίνει με τη γκρελίνη και τη λεπτίνη;

Στην περίπτωση της παχυσαρκίας αυτό που παρατηρείται είναι μία απορρύθμιση του συστήματος ρύθμισης της όρεξης. Ειδικότερα όσον αφορά τη γκρελίνη και τη λεπτίνη, παρατηρείται μία αδυναμια της δράσης τους στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την αύξηση της όρεξης. Η αδυναμία δράσης της γκρελίνης θα έλεγε κανείς ότι μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο μιας και αυτή η ορμόνη αυξάνει την πείνα. Ωστόσο επειδή είναι σημαντική και σε άλλες παραμέτρους τελικά δεν έχει θετική επίδραση η μειωμένη δράση της στον εγκέφαλο. Επιπλέον, φαίνεται ότι τα άτομα με παχυσαρκία, αδυνατούν να μειώσουν σε ικανοποιητικά επίπεδα την γκρελίνη μετά την κατανάλωση γεύματος. 

Τα άτομα με παχυσαρκία, αδυνατούν να μειώσουν σε ικανοποιητικά επίπεδα την γκρελίνη μετά την κατανάλωση γεύματος.

Από την άλλη  η παραγωγή λεπτίνης στα άτομα με παχυσαρκία είναι αυξημένη, καθως η παραγωγή της εξαρτάται από την ποσότητα του λιπώδους ιστου στο σώμα. Ωστόσο παρά την αυξημένη παραγωγής της παρατηρείται και μειωμένη ικανότητα δράσης της στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα το πρόβλημα της παχυσαρκίας να παρατείνεται. Από την άλλη υπάρχει και η περίπτωση γονιδιακής μετάλλαξης του γονιδίου της λεπτίνης, όπου εκεί μπορεί να υπάρχει μειωμένη έκκριση λεπτίνης. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με περιβαλλοντικους παράγοντες, όπως η κακή διατροφή και η μειωμένη φυσική δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση παχυσαρκίας. 

Διάβασε επίσης: Διατροφή και παιδική παχυσαρκία

Παράγοντες που επηρεάζουν τη σωστή ρύθμιση της έκκριση ορμονών σχετικά με την όρεξη

Τρεις είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη ρύθμιση της όρεξης:

• Διατροφή

Ένα μέρος στην ρύθμιση της όρεξης παίζει και η διατροφή. Συγκεκριμένα, το χαρακτηριστικό της διατροφής που παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο στην ρύθμιση της όρεξης είναι η κατανομή της ενεργειακής πρόσληψης. Με πιο απλά λόγια αυτό σημαίνει το πόσο νωρίς ή πόσο αργά θα καταναλώνεται το μεγαλύτερο μέρος των θερμίδων μέσα στη μέρα. Αυτό που φαίνεται λοιπόν, είναι ότι όταν το μεγαλύτερο μέρος των συνολικών θερμίδων της μέρας καταναλώνεται νωρίτερα, δηλαδή περισσότερο φαγητό το πρωί και λιγότερο το βράδυ, τότε αυτό βοηθάει καλύτερα στην ρύθμιση της γκρελίνης και της λεπτίνης, με αποτέλεσμα την καλύτερη ρύθμιση της όρεξης. 

Πέραν αυτού, η αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης στη διάρκεια της μέρας φαινεται και αυτή να ρυθμίζει την όρεξη, χωρίς όμως να επιδρά στα επίπεδα των ορμονών ρύθμισης της όρεξης. Τέλος, δεν φαίνεται να υπάρχουν τροφές που να επιδρούν στην ρυθμιση αυτών των ορμονών. 

• Άσκηση 

Άλλος ένας παράγοντας του τρόπου ζωής που παίζει ρόλο στην ορμονική ρύθμιση της όρεξης είναι η άσκηση. Συγκεκριμενα, η συστηματική άσκηση φαίνεται να μειώνει την έκκριση γκρελίνης, γεγονός που οδηγεί σε μείωση της όρεξης. 

• Ύπνος

Ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη ρύθμιση της όρεξης. Ειδικότερα, όταν κανείς δεν κοιμάται όσο πραγματικά χρειάζεται είναι ότι αυξάνεται η παραγωγή γκρελίνης, η οποία με τη σειρά της θα αυξήσει την όρεξη, ιδιαίτερα για τρόφιμα ενεργειακά πυκνά. Αυτό αποτελεί μία ομοιοστατική ρύθμιση του οργανισμού, όπου ο οργανισμός προσπαθεί να διατηρήσει τα επίπεδα ενέργειας υψηλά και να αντισταθμίσει την έλλειψη ύπνου.

Διάβασε επίσης: Ύπνος: Η σημασία του στην απώλεια Βάρους

Συμπερασματικά

Η γκρελίνη και η λεπτίνη μαζί με άλλες ορμόνες έχουν βασικό ρόλο στην ρύθμιση της όρεξης. Οι δράσεις των δύο αυτών ορμονών είναι περιορισμένες σε άτομα με παχυσαρκία, γι αυτό και η παχυσαρκία αποτελεί ένα φαινόμενο που επιμένει. Παράγοντες του τρόπου ζωής που μπορούν να συμβάλλουν στην ρύθμιση της όρεξης είναι ο επαρκής και ποιοτικός ύπνο, η συστηματική άσκηση και η πρόσληψη του μεγαλύτερου μέρους της τροφής νωρίς μέσα στη μέρα. Συμβουλευτείτε έναν διαιτολόγο-διατροφολόγο για να σχεδιάσετε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής.